قانون امور گمرکی از مواد 53 تا 58 به موضوع ترانزیت خارجی پرداخته است .
ماده ۵۳ ـ عبور خارجي كالا رويه گمركي
است كه براساس آن كالايي به منظور عبور از قلمرو گمركي از يك گمرك مجاز
وارد و از گمرك مجاز ديگري، تحت نظارت گمرك خارج شود.
تبصره ـ شرايط، تشريفات اظهار و ارزيابي،
ميزان تضمين و اسناد لازم براساس آيين‌نامه اجرائي اين ماده است كه در حدود
مقررات اين قانون به پيشنهاد مشترك وزارتخانه‌هاي امور اقتصادي و دارايي،
راه و شهرسازي و اتاق بازرگاني و صنايع و معادن ايران تهيه ميشود و به
تصويب هيأت وزيران مي‌رسد.
ماده ۵۴ ـ هرگاه در گمرك ورودي در كالاي عبوري نسبت به اظهارنامه كسري
مشاهده شود صورتمجلس تنظيم و اظهارنامه و پروانه عبوري براساس آن اصلاح و
كالا عبور داده ميشود. كالاي اضافي از همان نوع مازاد بر پنج درصد(۵%) و
كالاي اضافي غير همنوع مشمول تبصره (۲) ماده (۱۰۸) اين قانون ميگردد. در
اينصورت با رعايت مقررات مربوطه اجازه اصلاح اسناد و عبور كالا داده
ميشود.
ماده ۵۵ ـ در موارد استثنائي كه ظن قوي
به تخلف وجود دارد و بر اثر كنترلهاي گمركي در مسير عبور، اختلافي بين
محموله و پروانه عبور كشف شود، در مورد كالاي اضافي نسبت به ضبط كالا و در
مورد كالاي كسري و مغاير، طبق مقررات قاچاق اقدام ميشود.
تبصره ـ چنانچه براي نيروي انتظامي در طول
مسير عبور كالا ظن قوي قاچاق نسبت به محموله عبوري به وجود آيد يا با فك
مهر و موم و پلمب كاميون يا بارگنج با هرگونه دخل و تصرف در كالاي عبوري
مواجه گردد، فك مهر و موم و پلمب و بازرسي محموله فقط با حضور نماينده گمرك
و تنظيم صورتمجلس امكانپذير است.
ماده ۵۶ ـ هـرگاه در مـوقع رسيدگي به كـالاي عـبوري در گـمرك خـروجي مشاهده
شود كه مهر و موم و پلمب از بين رفته است، گمرك با حضور نماينده شركت حمل و
نقل و يا راننده محتويات بسته ها را رسيدگي و با پروانه عبور تطبيق
مينمايد. درصورتي كه اختلافي مشاهده نشود اجازه خروج داده ميشود و نسبت به
ابطال تضمين يا تعهد اقدام ميگردد. هر گاه مهر و موم و پلمب به طور عمدي شكسته و در محتويات دخل و تصرف شده باشد در اينصورت طبق مقررات قاچاق رفتار ميشود.
تبصره ـ در مواردي كه بر اثر كنترلهاي
گمركي در مرز خروج، كالايي اضافه يا كسر يا مغاير نسبت به پروانه گمركي كشف
شود، در صورت سالم بودن مهر و موم و پلمب و محفظه حمل بار و احراز عدم سوء
نيت اجازه تخليه كالا در انبارهاي گمركي با تنظيم صورتمجلس يا خروج كالا
از قلمرو گمركي صادر ميگردد و تضمين مسترد يا تعهد اسقاط ميشود.
ماده ۵۷ ـ هرگاه كالاي عبوري تا پايان مدت اعتبار پروانه از قلمرو گمركي خارج يا به گمرك تحويل نگردد، كالا مشمول مقررات قاچاق گمركي ميشود.
تبصره ۱ ـ درصورتي كه براي گمرك محرز گردد
كالا به علل قوه قهريه (فورس‌ماژور) از بين رفته است، تضمين مأخوذه مسترد و
تعهد مأخوذه از درجه اعتبار ساقط ميشود. همچنين در موارد عذر موجه، تضمين
به ميزان حقوق ورودي كالاي خارج يا تحويل نشده به درآمد قطعي گمرك منظور
ميگردد.
تبصره ۲ ـ گمرك ميتواند با اخذ جريمه
انتظامي موضوع ماده (۱۰۹) اين قانون اجازه تحويل كالا به مرجع تحويل گيرنده
را صادر نمايد، مشروط بر اينكه با نظر گمرك حداكثر تا ده روز از مهلت
اعتبار پروانه عبور خارجي، كالا به گمرك مقصد تحويل شده باشد.
ماده ۵۸ ـ مسؤوليت عبوردهنده (ترانزيت كننده) در پرداخت جرائم متعلقه،
مطالبات گمرك و مجازات‌هاي ناشي از عدم تحويل يا خروج كالا محدود به ميزان
تعهدات و يا تضمينات مأخوذه براي صدور پروانه عبور نيست.
75- تشخیص عمدی بودن از غیر عمدی بودن قطعا با دادگاه است، زیرا در این رابطه صراحت به «گمرک» یا مرجع دیگری نکرده است
76- به این ترتیب فرقی نمی کند کالا مجاز، مشروط، یا ممنوع بوده باشد، همین اندازه که تا پایان مدت اعتبار پرواز از قلمرو گمرکی خارج یا به گمرک تحویل نگردد، مشمول مقررات قاچاق گمرکی است، یعنی قاچاق می کند.
آئین نامه اجرایی قانون امور گمرکی ایران نیز مواد 95 تا تا 109 را به مبحث ترانزیت خارجی اختصاص داده است .
مبحث پنجم ـ عبور (ترانزیت) خارجی
ماده۹۵ـ عبوردهنده با
تسلیم اظهارنامه به گمرک، متعهد می‌گردد کالا را ظرف مهلتی که متناسب با
مسافت، نوع وسیله حمل و فصول سال تعیین می‌شود از طریق گمرک خروجی مشخص شده
در پروانه عبور، خارج نماید.
تبصره۱ـ مدت زمان و مسیرهای عبور کالاهای خارجی از قلمرو گمرکی توسط وزارت راه و شهرسازی و با هماهنگی گمرک ایران تعیین می‌گردد.
تبصره۲ـ تمدید مهلت پروانه یا تغییر گمرک خروجی با موافقت گمرک ورودی یا گمرک ایران و با اعلام مراتب به گمرکهای ذی‌ربط امکانپذیر است.
تبصره۳ـ تجدید و ترمیم بسته‌بندی، درجه‌بندی و عملیات برای تسهیل حمل کالای عبوری، پس از درخواست کتبی صاحب کالا یا نماینده قانونی وی با نظارت گمرک، مجاز می‌باشد. هرگونه خسارت وارده به
کالا ناشی از اجرای این ماده به عهده درخواست‌کننده می‌باشد.
تبصره۴ـ گمرک و سازمانهای ذی‌ربط، درخواست عبوردهنده مبنی بر تخلیه کالا در اماکن گمرکی یا انتقال کالا از بارگنج (کانتینر) به کامیون، واگن یا هواپیما و بالعکس را می‌پذیرند.
ماده۹۶ـ کالای عبوری پس
از انجام کنترل‌های گمرکی و تودیع تضمین در گمرک ورودی، مهر و موم (پلمب)
می‌گردد و در صورتی که وسیله نقلیه قابل مهر و موم (پلمب) شدن باشد به مهر و
موم (پلمب) وسیله نقلیه اکتفا می‌شود. در صورتی که بارگنج یا وسیله نقلیه
حامل کالای عبوری به هنگام ورود دارای مهر و موم (پلمب) سالم باشد گمرک ضمن
کنترل مهر و موم (پلمب) نسبت به الصاق مهر و موم (پلمب) جدید اقدام
می‌نماید. در موارد ظن قوی به وجود تخلف، گمرک می‌تواند علاوه بر کنترل مهر
و موم (پلمب) محموله‌‍‌ها را با اسناد و اظهارنامه تطبیق نماید.
تبصره ـ در صورت نبودن
وسایل نقلیه مناسب و یا عدم امکان مهر و موم (پملب)، گمرک مبدأ می‌تواند با
اعمال روشهای کنترلی مناسب اجازه عبور را بدهد.
ماده ۹۷ـ در مواردی که
وسیله نقلیه حامل کالای عبوری به علت نقص فنی یا سانحه یا دلایل موجه دیگر
متوقف می‌شود، عبوردهنده یا حامل باید مراتب را به‌نزدیکترین گمرک اطلاع
دهد تا با نظارت گمرک و پس از رفع مشکل یا بارگیری کالا در وسیله دیگری که
قابل مهر وموم (پلمب) باشد، کالا عبور داده شود. در این موارد نیز ضمن
تنظیم صورتمجلس و درج شماره مهر و موم (پلمب) در اسناد مربوط، مراتب
به‌گمرکهای ورودی و خروجی اعلام خواهد شد.
ماده ۹۸ ـ عبور خارجی کالا برای شرکتهای حمل و نقل ایرانی دارای مجوز فعالیت از وزارت راه و شهرسازی از نظر سپردن تضمین در حکم کالای مجاز تلقی می‌شود.
تبصره۱ـ کالای تحت پوشش کارنه تیر بدون نیاز به تسلیم اظهارنامه و سپردن تضمین، عبور (ترانزیت) می‌شود.
تبصره۲ـ در مواردی که کالای عبوری به وسیله پست
دولتی یا شرکتهای حمل و نقل ریلی یا راه‌آهن اظهار و به شیوه ریلی حمل
می‌شود و همچنین کالای غیرتجاری همراه مسافران عبوری، به جای تضمین با اخذ
تعهد اقدام به صدور پروانه عبور (ترانزیت) می‌شود.
ماده۹۹ـ مدارک لازم برای الصاق به اظهارنامه عبور خارجی به شرح زیر می‌باشد:
الف ـ تصویر سیاهه خرید.
ب ـ تصویر صورت عدلبندی در صورت یکنواخت نبودن کالا.
پ ـ بارنامه یا راهنامه یا تصویر تصدیق شده آنها توسط مؤسسه حمل ونقل یا فهرست کل بار(مانیفست) لنج یا قبض انبار صادره به وسیله مناطق ازاد تجاری ـ صنعتی و ویژه اقتصادی.
ت ـ ترخیصیه به استثنای کالاهای حمل شده توسط لنج یا کالای وارده از طریق مرزهای زمینی.
ث ـ گواهی‌های مستند به قوانین مربوط که در آنها به لزوم اخذ گواهی برای کالای عبوری تصریح گردیده است.
ج ـ اصل قبض انبار (در صورت عدم حمل یکسره کالا).
ماده۱۰۰ـ پروانه
عبور خارجی پس از انجام تشریفات مقرر به ازای هر واحد حمل به عبوردهنده
تسلیم می‌گردد تا به موجب آن کالای خود را تحویل گرفته و حمل نماید. پروانه
عبور باید در طول مسیر عبور همراه حامل کالا باشد. یک نسخه از اظهارنامه
عبور و اسناد ضمیمه از طرف گمرک ورودی مستقیماً به گمرک خروجی ارسال
می‌گردد تا پس از وصول محموله به آن گمرک نسبت به تصدیق خروج کالا در
اظهارنامه اقدام و به گمرک ورودی اعاده نماید.
تبصره ـ در مورد کالای
همنوع مازاد بر پنج درصد و کالای غیر همنوع موضوع ماده (۵۴) قانون جهت
اجرای تبصره (۲) ماده (۱۰۸) قانون صرفاً کالای اضافی نگهداری و باقیمانده
کالا که با اظهار مطابقت دارد اجازه عبور داده می‌شود.
ماده۱۰۱ـ در مواردی که
کالای عبور خارجی موضوع یک پروانه با بیش از یک وسیله حمل می‌گردد گمرک
ورودی مشخصات محموله، وسیله حمل، شماره پروانه عبور و شماره مهر و موم
(پلمب) الصاقی، نام گمرک خروجی، مهلت مقرر جهت عبور از قلمرو گمرکی
و سایر اطلاعات مورد نیاز را در پته عبور قید و به همراه یک نسخه تصویر
پروانه، تحویل عبوردهنده می‌نماید که در طول مسیر و برای خروج از قلمرو گمرکی
حکم اصل پروانه را خواهد داشت. در این گونه موارد اصل پروانه همراه آخرین
وسیله‌نقلیه ارسال و به گمرک خروجی تسلیم خواهد شد. در هر حال تسویه تضمین
یا تعهد موکول به ارایه اصل پروانه و تأیید خروج یا تحویل تمام محموله
عبوری به گمرک خواهد بود.
ماده۱۰۲ـ کالای عبوری
را می‌توان با موافقت گمرک ایران به گمرکهای داخلی در طول مسیر عبور تحویل و
برای سایر منظورهای ماده (۴۷) قانون اظهار و طبق مقررات مربوط ترخیص نمود،
به شرط اینکه در کالا دخل و تصرفی نشده باشد. در این موارد پروانه عبوری
توسط گمرک داخلی ابطال و مراتب به گمرکهای ورودی و خروجی اعلام خواهد شد.
ماده۱۰۳ـ توقف وسیله
حمل برای انجام عملیات بازرسی و مهر و موم (پلمب) مجدد موضوع ماده (۵۵)
قانون که در نهایت منجر به ادامه مسیر وسیله حمل و نقل می‌گردد نباید از
بیست و چهار ساعت تجاوز نماید.
ماده۱۰۴ـ چنانچه در مرز
خروجی یا گمرک داخلی مشاهده گردد محفظه بار و مهر و موم (پلمب) بارگنج
(کانتینر) یا وسیله نقلیه دست نخورده است، بازرسی محتویات ضرورتی ندارد مگر
در موارد ظن قوی به وجود تخلف که در این صورت با اجازه رییس گمرک مربوط،
پس از بررسی چنانچه مغایرتی مشاهده نشود، صورتمجلس تنظیم و ضمن درج شماره
مهر و مومهای (پلمب‌های) قبلی و جدید در آن نتیجه بررسی قید و حسب مورد
اجازه خروج محموله یا تخلیه آن و انجام سایر اقدامات داده می‌شود.
ماده۱۰۵ـ گمرک خروجی
موظف است مندرجات پروانه عبور و وضع مهر و موم (پلمب) و مشخصات ظاهری را
تطبیق نموده و پس از حصول اطمینان از مطابقت، اجازه تخلیه یا خروج کالا را
تحت نظارت مأمورین گمرک صادر نماید.
ماده۱۰۶ـ پس از تحویل کالا به گمرک مقصد و یا خروج محموله از قلمرو گمرکی
گمرک یاد شده بلافاصله مراتب را به گمرک ورودی اعلام و اظهارنامه گواهی
شده توسط رییس گمرک مربوط، به اظهارکننده یا نماینده وی تسلیم می‌شود تا
جهت ابطال تعهدات یا تضمین‌ها به گمرک ورودی تسلیم نماید. پروانه عبور که
خروج کالا در پشت آن گواهی شده، در گمرک خروجی بایگانی و علاوه بر آن به
محض تحویل یا خروج کالا مراتب در رایانه یا دفتر مخصوص شماره‌گذاری و مهر و
موم (پلمب) و ثبت می‌شود.
ماده۱۰۷ـ هرگونه کاهش یا افزایش در اقلام ممنوع عبور خارجی بنا به پیشنهاد شورای امنیت کشور به تصویب هیئت‌وزیران خواهد رسید.
تبصره ـ ممنوعیت عبور اقلام افزایشی سه ماه پس از ابلاغ تصویب‌نامه هیئت‌وزیران قابل اجرا خواهد بود.
ماده۱۰۸ـ در مواردی که
عبور کالا بدون تخلیه و تحویل به اماکن گمرکی میسر نمی‌باشد و مقصد بارنامه
غیر از گمرک ورودی باشد در حکم حمل یکسره خواهد بود.
ماده۱۰۹ـ از زمان وقوع
تخلف گمرکی در رویه عبور خارجی تا صدور و ابلاغ حکم قطعی مراجع قضایی،
تصمیم‌گیری در مورد کاهش تسهیلات برای شرکتهای حمل و نقل بین‌المللی با
گمرک ایران است.
اما توضیحات رضا بنایی در این خصوص :
142
- کاربرد اصطلاح «حمل یکسره» منحصرا در مورد ترانزیت به داخل ( Inward
transit) یا به عبارت دیگر ترانزیت داخلی هنگامی که مقصد بارنامه داخل کشور
باشد، مصداق دارد، نه ترانزیت یا عبور خارجی موضوع (مبحث پنجم)، هم در
قانون گمرک و هم در این آیین نامه این نکات یادآور شده و لذا برای احراز از
بروز اشتباه باید به آن توجه داشت.
143 - توجه به این نکته مهم بادی داده شود که کالای عبوری با رعایت ضوابط و مقررات عمومی صادرات و واردات یعنی طی فرایند ثبت سفارش، اخذ مجوزهای قانونی امکان تغییر عنوان دارد، آنهم به شرط اینکه اظهار اولیه (عبور خارجی) از مصادیق جرم قاچاق یا تخلفات گمرکی نبوده باشد که قهرا طبق مقررات قانون گمرک باید با آن برخورد شود.
-
مفاد تبصره قابل توجیه نیست، زیرا اگر برحسب ضرورت و بنا به تشخیص شورای
امنیت ملی کشور که به تصویب دولت هم رسیده، چگونه می توان اجازه داد طی سه
ماه از تاریخ ابلاغ مصوبه همچنان عملیات ترانزیت خارجی کالای ممنوعه ای حتما ضرورت داشته که اعلام گردد، ادامه یابد. این تبصره محل تامل و ایراد است.